Η διαχείριση της κρίσης, τόσο στον εργασιακό όσο και τον ανθρωπιστικό τομέα με βάση τα βραχυπρόθεσμα μέτρα που λαμβάνονται σε αρκετές χώρες της Ευρώπης εξαιτίας της «παύσης» της οικονομικής δραστηριότητας παγκοσμίως, ανέδειξε τα τεράστια προβλήματα των υπερχρεωμένων οικονομιών να ανταπεξέλθουν στις βασικές τους υποχρεώσεις ως κρατικές οντότητες.
Η ακραία «φιλελεύθερη» στόχευση της ανάπτυξης της Ευρώπης τις τελευταίες δεκαετίες, τροχοδρόμησε – μέσω ανάδειξης μονεταριστικών εργαλείων ως κατευθυντήριων γραμμών λειτουργίας των οικονομικών – την οικονομική πολιτική μονοδιάστατα προς θέσεις φιλικές προς τις αγορές και την ρύθμιση της παροχής ρευστότητας χρήματος. Σε τέτοιο βαθμό που ανάγκασε ακόμα και την σοσιαλιστική πολιτική έκφραση να εκφυλίσει τον λόγο της ως προς τα περί την κοινωνική και οικονομική πολιτική κρατούντα ιδεώδη και πιστεύω.
Η τεχνική αυτή ομογενοποίηση αντίθετων σε πολλά σημεία κοσμοθεωριών, χάρις μίας στρεβλής όπως αποδεικνύεται ανάπτυξης, οδήγησε την πλειοψηφία των χωρών σε μία γενικότερη ύπνωση ως προς την στήριξη δομών όπως η υγεία και τα οικονομικά αδύναμα πληθυσμιακά στρώματα.
Δυστυχώς η ένταξη των αναπτυξιακών θεωριών σε νέα αξιακά μοντέλα βασισμένα στον έλεγχο της ρευστότητας μέσω των αγορών, προκάλεσαν εμπεπηγμένες στρεβλώσεις, υπερσυγκέντρωση πλούτου και επακόλουθη εξάρτηση της ίδιας της υπόστασης σημαντικών κρατών από τον δανεισμό. Μία κουλτούρα συνειδητής δέσμευσης και ενυποθήκευσης του μέλλοντος των αδύναμων και όχι μόνον, πολλών ευρωπαϊκών χωρών στον καλύτερο «διαχειριστή».
Εν μέσω κρίσεων – ειδικά μετά το 2008 – οι διαχρονικές πολιτικές για την ενίσχυση συνταγματικά κατοχυρωμένων αγαθών όπως της υγείας και της σύνταξης μέσω της εργασίας, μπήκαν σε δεύτερη μοίρα, στον βωμό του περιορισμού του κόστους καθώς και της αναζήτησης αποδόσεων κεφαλαίων. Παράμετρος που προτάχθηκε ως βασική προϋπολογιστική συνισταμένη επιτυχούς κάλυψης των τοκοχρεωλυτικών υποχρεώσεων υπερδανεισμένων κρατών, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων όπως τα Σκανδιναβικά κράτη. Με αυτό το πρόσχημα ενσωματώθηκε ως «φιλοσοφική» προσέγγιση των νέων «ορίων ανάμειξης» του κράτους στην διαμόρφωση των αποδεκτών πεδίων κοινωνικής ευημεριας.
Ο «κοροναιος» μέσα σε μία νύκτα ανέτρεψε ακόμα και αυτή την επίπλαστη αποτελεσματικότητα τέτοιων προσεγγίσεων οριοθετώντας μία νέα διάσταση αποδεκτών πεδίων ηθικής σε πολλές χώρες που καλούνται σήμερα να αντιμετωπίσουν πρωτίστως την υγειονομική κρίση. Αναδεικνύεται συνεχώς μία μακάβρια «κουλτούρα» επιβαλλόμενη φαινομενικά από τις συνθήκες μέσω των επιλογών του υγειονομικού προσωπικού πολλών πληττόμενων χωρών.
Η κρίση εξέθεσε ένα σύστημα βασισμένο τις τελευταίες δεκαετίες στην ανήθικη βάση πως η απόλυτη υγειονομική κάλυψη αποτελεί προνόμιο των εχόντων ή όσων είχαν την φυσική δυνατότητα να επιβιώσουν. Το ίδιο σύστημα που σήμερα αναζητά διεξόδους επιβίωσης σε πολλές ανεπτυγμένες χώρες εν μέσω επιλογών ζωής και θανάτου και επακόλουθης αλλοίωσης κάθε έννοιας κοινωνικής ηθικής και κρατικής υπόστασης. Ευτυχώς όχι στην δική μας. Ένας «νεοκαπιταλισμός» που φάνηκε αδύναμος στο να παρέχει αναπνευστήρες, κρεβάτια σε νοσοκομεία, ικανό αριθμό ιατρικού προσωπικού ή ακόμα και να βρει χώρους να θάψει τους νεκρούς.
Μία κουλτούρα που ακύρωσε τις τελευταίες δεκαετίες το αξιακό θέσφατο των κρατικών συστημάτων υγείας που αναπτύχθηκαν και λειτούργησαν μέσα από τον ανταγωνισμό μίας στρεβλής και ακραία νεοφιλελεύθερης και μονοδιάστατης στόχευσης προς την ιδιωτική πρωτοβουλία.
Παρατηρούμε συστήματα υγείας άλλων κρατών αδύναμα να προσφέρουν το δικαίωμα της ζωής σε υπερήλικες νοσούντες. Τα στατιστικά δεδομένα βιολογικής επιβίωσης διαμορφώνουν τα πεδία ελάχιστης διατηρησιμότητας των συστημάτων υγείας διεθνώς. Ακραίες καταστάσεις επιλογής του ποιος πεθαίνει και ποιος ζει, απλά επιβεβαιώνουν είτε την μακάβρια κυνικότητα του μέχρι σήμερα μοντέλου προτεραιοτήτων διεθνώς, είτε την ανάγκη επιστροφής στις ρίζες της ανθρωπιστικής οικονομίας και της αναζήτησης «ηθικής πολιτικής». Τουλάχιστον όσον αφορά την υγεία και την υποχρέωση του κράτους να παρέχει τις ύψιστες υπηρεσίες περίθαλψης και κοινωνικής στήριξης σε εκείνους που με τους φόρους του συντηρούσαν αυτό ακριβώς το σύστημα που σήμερα αποφασίζει αν θα ζήσει ή θα πεθάνει επειδή ακριβώς δεν υπάρχει σύστημα.
Εύλογα προκύπτουν πολλά ερωτήματα εξαιτίας της ανάδειξης των παραπάνω διλημμάτων και της εγκατάλειψης της προτεραιότητας στήριξης της υγείας από πολλές χώρες. Η μετά την κρίση περίοδος θα δομήσει ένα νέο περιβάλλον γόνιμης αντιπαράθεσης ως προς την ανάγκη προτεραιοποίησης του βασικού αγαθού της υγείας στα πλαίσια νέων οικονομικών μοντέλων. Το γεγονός ότι αυτή η συζήτηση θα γίνει εν μέσω νέας οικονομικής κρίσης και πιθανώς νέων δανειακών υποχρεώσεων κρατών δεν με αφήνει αισιόδοξο για την θετική έκβαση των εξελίξεων.
Μήπως βρισκόμαστε ξαφνικά στην μετά περίοδο του «πρόιμου» καπιταλισμού, των ανθρώπινων θυσιών χάρις της οικονομίας; Μήπως τελικά η εκτόνωση του κορεσμού των αγορών τοποθετεί τον ηλικιωμένο συνάνθρωπό σε δεύτερη μοίρα χάρις της διατήρησης μίας επίπλαστης οικονομικής ευμάρειας μέχρι την επόμενη κρίση; Ζούμε ίσως την περίοδο του «ανθρωπισμού» κατά παραγγελία; Το δάκρυ του γιατρού Σ.Τσιόδρα ίσως είχε βαθύτερα αίτια. Η θυσία των γονέων και των παππούδων και γιαγιάδων μας χάριν της διατηρησιμότητας των οικονομιών σε κερδοφόρο τροχιά με κάθε κόστος είναι πλέον το πραγματικό διακύβευμα της «ύστερης» φάσης του καπιταλισμού.
Ποιοι είμαστε την ημέρα μετά την πανδημία θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τις επιλογές μας κατά την διάρκεια της κρίσης.
ΗΡΑΚΛΗΣ ΡΟΥΠΑΣ 